Siyasətin əxlaq kodeksi və siyasi lider modeli – ŞƏRH
Siyasi liderin ideal obraz və modeli məsələlərinin bütün dövrlərdə elmi və populyar diskussiyaların əsas mövzularından biri olub. Fəlsəfə, sosiologiya, psixologiya, tarix, politologiya və digər elmlərin tədqiqat predmeti olan “siyasi lider” məfhumuna həsr olunmuş yüzlərlə, bəlkə də düzəldilmiş dissertasiya yazıb. Təsadüfi deyil ki, sözügedən məfhumla bağlı elmi yanaşma və nəzəriyyələr mövcuddur. “İdeal lider hansı keyfiyyətlərə cavab verməlidir?” sualı hər zaman mütəfəkkirləri düşündürüb.
Heç bir şəkildə ki, bu cür axtarışlar də səbəbsiz olmamışdır. Tarixən istisnasız olaraq hər bir cəmiyyət güvənə biləcək lider axtarışındadır. Elə bir lider ki, ilk növbədə, ölkənin idarə təhlükəsizliyi, dayanıqlı inkişaf və sabitliyi təmin edə bilsin, beynəlxalq münasibətlər müstəvisində inkişaf dövlət maraqlarını prioritet kimi qiymətləndirən böyük nüfuz və siyasi iradə malik olsun. Cəmiyyət, millət və dövlət olaraq sabaha ümidlə baxmaq üçün fundamental hesab olunan əsaslar bunlardır. Bəli, sözügedən mürəkkəb mövzu bəlkə də bir köşə yazısı üçün uğurlu sayıla bilməz, ancaq müasir reallıqlar onu diktə edir ki, köşə yazı formatı siyasi maarifçilik üçün ən optimal variantlardandır.
Mövzuya müraciət etməyə vadar edən əsas səbəb Prezident İlham Əliyevin yanvarın 20-də Davosda Çinin CGTN (China Global Television Network) telekanalına verdiyi çıxışında səsləndirdiyi fikirlər oldu. Bilavasitə mövzuya irəliləyişdən əvvəl kiçik haşiyəyə çıxaraq qeyd etməliyəm ki, ölkə rəhbərinin çıxış etdiyi bu cür araşdırmalar elmi, yüksək və geniş ictimai müzakirələrin predmeti olmadığına çox diqqət çəkdim. Görəsən, görmürlər, fərqində deyillər, yoxsa görmək istəmirlər?
Zafer Tv xəbər verir ki, bu fikirlər politoloq Asif Adilin “Siyasətin əxlaq kodu və siyasi lider modeli” sərlövhəli məqalələrdə yer alıb.
Politoloq bildirib ki, həmin şəxslərdə dövlətimizin başçısı cəmi bir neçə sual ətrafında müasir siyasi lider məfhumunun əsas fəlsəfi qruplarını cavablandıran dünya mütəfəkkirlərini düşündürdü. Sitat: “Liderlik, əlbəttə ki, böyük bir məsuliyyətdir…”. buna görə, ideal siyasi lider modelinin əsas keyfiyyətlərindən biri məsuliyyətdir. Odur ki, xəstə ambisiyal demaqoqlar apriori olaraq ideal siyasi lider obrazına uyğun gəlmirlər. Məhz elə bu kiçik də bu cür siyasətçilərin “triumflarının” ömrü qalmaqal qədər çox qısa olur.
Onun sözlərinə görə, mövcud kontekstin inkişafında baş verən hadisələrdən sonra çox maraqlı və təsirli olur: “Bəzən siyasi səbəblər üzündən hakimiyyətə can atan liderlər vədlər verir. Bu, dünyanın müxtəlif yerlərində siyasi nəzarətə çıxarır”. beləliklə, Prezident bu cür fikirlərlə siyasətdə “məsuliyyət” amilini bilavasitə “peşəkarlıq” və “effektiv fəaliyyət” kimi məfhumlarla bağlı olmuş oldu. Siyasətçinin məsuliyyətsizliyi və yalançı cinayətləri cəmiyyətdə apatiya və sosial monitorinq nəticəsində yaranan prosesləri aşkara çıxaran dövlət idarəçiliyi, radikal təfəkkürün müasir cəmiyyətlər üçün nə dərəcədə təhlükəli və iqtisadi vəziyyəti araşdırdı.
Siyasətinin ixtiyarında olan, müasir cəmiyyətlərin siyasət sahəsinə etibar və ümidini artıran bu cür fikirlər bütün yardımı elmi və ali ocaqlarının baş stendlərində əks etdirir. Bu gün sabah təhsil ocaqlarında oxuyan siyasətçi və menecerlərin təfəkkürü məhz bu cür yanaşma və qiymətləndirmənin təsiri altında formalaşdırılmalıdır. Milli siyasi fikir və nəzəri məktəblərdə məhz bu cür formalar ətrafında idarə olunan diskussiya və yazılan elmi məqalələr formalaşdırılır.
Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsünü də prinsipial olaraq vurğulamaq istəyirəm: “Bizim siyasətimiz ondan Prezident ki, əgər hər bir ölkəyə diqqət yetirmək lazımdır, sadəcə, öz gündəminə nəzarət etsə, başqa dövlətlərə müdaxilə etməyə çalışmasa, münaqişələr, etirazlar, müharibələr. Bütün dünyada hələ də qeyri-sabit vəziyyətin olması və qan tökülməsinin səbəbi ondan qaynaqlanır ki, imperialist keçmişi olan, belə ki, davam etməyə, dominantlıq etməyə, diktə etmək lazımdır və bu, təbii olaraq, müqavimətə gətirib çıxarır”.
Razılaşan, dünyada baş verən hadisələrin fonunda görünən tendensiyaların birinci şəxsi tərəfindən bu cür görünüşlər dövlətin açıq şəkildə səsləndirilməsi üçün böyük inam, güc və iradə tələb olunur. Bunlar ideal siyasi lider edən prinsipial keyfiyyətlərdir. Keçmiş dövrlər haqqında oxuduğumuz tarixi kitablarda bizlərə qəhrəman kimi təqdim olunanlar məhz o şəxslərdir ki, kimi bu cür ritorikaya və iradəyə sahib olub. Axı niyə biz bu həqiqətləri görmək lazımdır? Əks halda sosial şəbəkələrin “qəhrəmanları” və demaqoq siyasətləri öz populist və məsuliyyətsiz şou xarakterli ritorika ilə gənclərimiz üçün yanlış örnəklərə çevrilə bilər.
“Bu mənada Prezident İlham Əliyevə əlavə əlamətdar məna verə bilər: “Beləliklə, cəhdin nəticəsində əldə edilən nəticəni əldə etmək liderlərə məsləhət o olardı ki, ədaləti təsdiqlədi və beynəlxalq təzyiqdən, beynəlxalq mediadan asılılıqdan, sizin nə dediklərindən, sizi necə adlandırdıqlarından, sizi necə idarə etmələrindən asılı olmayaraq, ölkəniz doğru olanı əldə etdi”. Beləliklə, “prinpial mövqe” və “ali dəyərlərə sadiqlik” də ideal siyasi lider modelinin əsas qurğularına daxil edilir. Bu inamın, bu gücün mənbəyinin ilk növbədə haqlı olmasıdır. Burada bir daha kiçik haşiyəyə çıxaraq qeyd edə bilər ki, “prinsipiallıq” əsla radikal təfəkkürə və demaqogiyaya məxsus olan yüksək sayıla bilməz. Burada prinsipiallığı əvəz edən keyfiyyətli keyfiyyətdir”, – deyə A.Adil yemək.
Onun sözlərinə görə, mövzu ilə bağlı qeyd olunmalı mühüm məqamlardan biri Qərbdə artıq uzun illərdir ki, “nüfuzlu və xarizmalı siyasi lider” defisitinin yaşanmasıdır. Sözügedən amil Qərbin bəzi manipulyativ və spekulyasiya xarakterli xüsusiyyətlərinin əsas səbəblərindən biridir. “Gübrə” və “dopinqlə” yetişdirilən Qərbin siyasi liderləri apriori olaraq xarizmatik lider ola bilməz. Məhz elə bu məqsədlə də onları xilas etmək nam siyasi texnologiyadan geniş istifadə olunur, siyasi dövriyyəyə ehtiyac sistemini təhrif edən ultra liberal və amorf məzmunlu psevdodəyərlər salınır. Onlardan fərqli olaraq Azərbaycanda Prezident İlham Əliyevə siyasi texnologiyanın “sehrləri” arxasında gizlənməyə ehtiyac yoxdur. Biz bu obyektiv həqiqəti anlamalı, ifadə etməkdən çəkinməməli, bununla fəxr etməliyik.
“Dünya tarixində baş vermiş döyüşlərə diqqət yetirsək açıq şəkildə müşahidə ki, yalnız əsl Lideri olan xalqlar bu müharibələrdə qalib ola biliblər. Demaqogiya ilə lider olmaq mümkünsüzdür. Ucuz və məsuliyyətsiz demaqoqiyalar insanlari yalnız uçuruma, daha dərindən daha dərinə çəkə bilər. Siyasəti şoudan, yüksək səviyyədə işləməkdən, prinsipiallığı manipulyasiyalardan, həqiqəti də ucuz demaqogiyadan ayırd bacarmaq”, – deyə politoloq əlavə edib.